Συγγενής Υπερπλασία των Επινεφριδίων

Δρ. Ευαγγελία Χαρμανδάρη

MD, MSc, PhD, MRCP(UK), CCST(UK)
Καθηγήτρια Παιδιατρικής – Παιδιατρικής και Εφηβικής Ενδοκρινολογίας
Ιατρική Σχολή Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών
Α’ Παιδιατρική Κλινική, Νοσοκομείο Παίδων “Η Αγία Σοφία”

Η Συγγενής Υπερπλασία των Επινεφριδίων (ΣΥΕ) αποτελεί μια ομάδα νοσημάτων που κληρονομούνται με τον αυτοσωμικό υπολειπόμενο χαρακτήρα και οφείλονται σε έλλειψη ενός απο τα ένζυμα που απαιτούνται για την βιοσύνθεση της κορτιζόλης στον φλοιό των επινεφριδίων. Η πιό συχνή μορφή της νόσου είναι η έλλειψη της 21-υδροξυλάσης, η οποία ευθύνεται για το 90-95% όλων των περιπτώσεων Συγγενούς Υπερπλασίας των Επινεφριδίων.

Στην κλασική μορφή της ΣΥΕ, η θεραπεία υποκατάστασης με γλυκοκορτικοειδή και αλατοκορτικοειδή δεν είναι πάντα αποτελεσματική, με αποτέλεσμα να παρατηρείται συχνά ανεπαρκής καταστολή της υπερπαραγωγής ανδρογόνων από τα επινεφρίδια, ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια της εφηβείας, και παρά την χορήγηση ικανοποιητικών δόσεων υδροκορτιζόνης. Με κλινικές μελέτες των φαρμακοκινητικών παραμέτρων της κορτιζόλης σε ασθενείς με ΣΥΕ λόγω έλλειψης της 21-υδροξυλάσης, δείξαμε ότι οι μεταβολές στις φαρμακοκινητικές ιδιότητες της κορτιζόλης κατά την εφηβεία ευθύνονται για την ανεπαρκή καταστολή της υπερπαραγωγής ανδρογόνων από τα επινεφρίδια παρά την χορήγηση ικανοποιητικών δόσεων υδροκορτιζόνης.

Σε περαιτέρω μελέτες, δείξαμε ότι οι ασθενείς με την κλασική μορφή της νόσου έχουν σημαντικά υψηλότερες συγκεντρώσεις λεπτίνης, ινσουλίνης και δείκτη ινσουλινοαντοχής σε σχέση με φυσιολογικά άτομα, όπως επίσης και σημαντικά αυξημένη συστολική και διαστολική αρτηριακή πίεση. Εκτός από την διαταραχή της λειτουργίας του φλοιού των επινεφριδίων, οι ασθενείς με την κλασική μορφή της νόσου παρουσιάζουν και διαταραχή της λειτουργίας του μυελού των επινεφριδίων. Οι διαταραχές αυτές είναι πιθανόν να προδιαθέτουν τους ασθενείς με κλασική ΣΥΕ στην ανάπτυξη μεταβολικού συνδρόμου και αθηροσκληρωτικής καρδιαγγειακής νόσου κατά την ενήλικη ζωή.

Δημοσιεύσεις

22. Kyritsi EM, Koltsida G, Farakla I, Papanikolaou A, Critselis E, Mantzou E, Zoumakis E, Kolaitis G, Chrousos GP, Charmandari E. Psychological vulnerability to stress in carriers of congenital adrenal hyperplasia due to 21-hydroxylase deficiency. Hormones (Athens). 2017; 16(1): 42-53.

21. Hindmarsh PC, Charmandari E. Variation in absorption and half-life of hydrocortisone influence plasma cortisol concentrations. Clinical Endocrinology (Oxford) 2015; 82(4): 557-61.

20. Peters CJ, Hill N, Dattani MT, Charmandari E, Matthews DR, Hindmarsh PC. Deconvolution analysis of 24h serum cortisol profiles informs the amount and distribution of hydrocortsione replacement therapy. Clinical Endocrinology (Oxford) 2012; 78(3): 347-51.

19. Charmandari E, Chrousos GP. Metabolic syndrome manifestations in classic congenital adrenal hyperplasia: Do they predispose to atherosclerotic cardiovascular disease and secondary polycystic ovary syndrome? Annals of the New York Academy of Sciences 2006; 1083: 37-53.

18. Charmandari E, Chrousos GP, Merke DP. Adrenocorticotropin hypersecretion and pituitary microadenoma following bilateral adrenalectomy in a patient with classic 21-hydroxylase deficiency. Journal of Pediatric Endocrinology & Metabolism 2005; 18(1): 97-101.

17. Charmandari E, Brook CGD, Hindmarsh PC. Classic congenital adrenal hyperplasia and puberty. European Journal of Endocrinology 2004; 151 Suppl 3: U77-82.

16. Weise M, Mehlinger SL, Drinkard B, Rawson E, Charmandari E, Chrousos GP, Merke DP. Stress dose of hydrocortisone is not beneficial in patients with classic congenital adrenal hyperplasia undergoing short-term high-intensity exercise. Journal of Clinical Endocrinology & Metabolism 2004; 89(8): 3670-3684.

15. Charmandari E, Merke DP, Negro PJ, Keil MF, Martinez PE, Haim A, Gold PW, Chrousos GP. Endocrinologic and psychologic evaluation of 21-hydroxylase deficiency carriers and matched normal subjects: evidence for physical and/or psychologic vulnerability to stress. Journal of Clinical Endocrinology & Metabolism 2004; 89(5): 2228-2236.

14. Weise M, Mehlinger SL, Drinkard B, Rawson E, Charmandari E, Hiroi M, Eisenhofer G, Yanovski J, Chrousos GP, Merke DP. Patients with classic congenital adrenal hyperplasia have decreased epinephrine reserve and defective glucose elevation in response to high intensity exercise. Journal of Clinical Endocrinology & Metabolism 2004; 89(2): 591-597.

13. Charmandari E, Pincus SM, Matthews DR, Johnston A, Brook CGD, Hindmarsh PC. Sexual dimorphism in the synchrony of joint growth hormone and cortisol secretion in children with classic 21-hydroxylase deficiency. Journal of Pediatric Endocrinology & Metabolism 2003; 16(8): 1119-1130.

12. Roche E, Charmandari E, Dattani MT, Hindmarsh PC. Blood pressure in children and adolescents with congenital adrenal hyperplasia (21-hydroxylase deficiency) – A preliminary report. Clinical Endocrinology (Oxford) 2003; 58(5): 589-596.

11. Charmandari E, Calis KA, Keil MF, Mohassel MR, Remaley A, Merke DP. Flutamide decreases cortisol clearance in patients with congenital adrenal hyperplasia. Journal of Clinical Endocrinology & Metabolism 2002; 87(7): 3197-3200.

10. Charmandari E, Eisenhofer G, Mehlinger SL, Carlson A, Wesley R, Keil MF, Chrousos GP, New MI, Merke DP. Adrenomedullary function may predict phenotype and genotype in classic 21-hydroxylase deficiency. Journal of Clinical Endocrinology & Metabolism 2002; 87(7): 3031-3037.

9. Charmandari E, Johnston A, Honour JW, Brook CGD, Hindmarsh PC. Treatment with flutamide decreases cortisol clearance: implications for therapy in congenital adrenal hyperplasia. Journal of Pediatric Endocrinology & Metabolism 2002; 15(4): 435-439.

8. Charmandari E, Pincus SM, Matthews DR, Johnston A, Brook CGD, Hindmarsh PC. Oral hydrocortisone administration in children with classic 21-hydroxylase deficiency leads to more synchronous joint GH and cortisol secretion. Journal of Clinical Endocrinology & Metabolism 2002; 87(5): 2238-2244.

7.Charmandari E, Weise M, Bornstein SR, Eisenhofer G, Keil MF, Chrousos GP, Merke DP. Children with classic congenital adrenal hyperplasia have elevated serum leptin concentrations and insulin resistance: Potential clinical implications. Journal of Clinical Endocrinology & Metabolism 2002; 87(5): 2114-2120.

6. Charmandari E, Brook CGD, Hindmarsh PC. Why is management of patients with classical congenital adrenal hyperplasia more difficult at puberty? Archives of Disease in Childhood 2002; 86(4): 266-269.

5. Charmandari E, Matthews DR, Johnston A, Brook CGD, Hindmarsh PC. Serum cortisol and 17-hydroxyprogesterone interrelation in classic 21-hydroxylase deficiency: Is current replacement therapy satisfactory? Journal of Clinical Endocrinology & Metabolism 2001; 86(10): 4679-4685.

4. Charmandari E, Lichtarowicz-Krynska E, Hindmarsh PC, Aynsley-Green A, Brook CGD. Congenital adrenal hyperplasia: management during critical illness. Archives of Disease in Childhood 2001; 85(1): 26-28.

3. Charmandari E, Hindmarsh PC, Johnston A, Brook CGD. Congenital adrenal hyperplasia due to 21-hydroxylase deficiency: Alterations in cortisol pharmacokinetics at puberty. Journal of Clinical Endocrinology & Metabolism 2001; 86(6): 2701-2708.

2. Charmandari E, Johnston A, Brook CGD, Hindmarsh PC. Bioavailability of oral hydrocortisone in patients with congenital adrenal hyperplasia. Journal of Endocrinology 2001; 169(1): 65-70.

1. Charmandari E. Is hydrocortisone clearance 50% slower in the evening than in the morning? Journal of Clinical Endocrinology & Metabolism 2001; 86(2): 948-949.